Danas je petak, 26. maj, 146. dan 2006.

Do kraja godine ima 219 dana.

735.

Umro je engleski istoričar i kaluđer Sveti Bid

(Bede), autor prve istorije Britanije. Njegova ''Crkvena istorija

engleskog naroda'' (Historia Ečlesiastica Gentis Anglorum), pisana

na latinskom, najvažniji je izvor anglosaksonske istorije između

prvog i šestog veka. Pisao je dosta i na engleskom, posebno pesme,

ali je sačuvana jedino ''Posmrtna pesma''.

1623.

Rođen je engleski ekonomista Vilijam Peti (William

Petty), tvorac teorije radne vrednosti, koji je prema Karlu Marksu

(Marx) postavio temelj političke ekonomije kao nauke. Smatrao je da

vrednost robe - prema njegovoj terminologiji prirodnu cenu -

određuje količina rada utrošena za proizvodnju. Za razliku od

merkantilista, tražio je osnovicu privrednih pojava u proizvodnji.

Dela: ''Nešto o novcu'', ''Traktat o porezima i dažbinama'',

''Politička anatomija Irske'', ''Politička aritmetika''.

1805.

Francuski car Napoleon I je u katedrali u Milanu

krunisan za kralja Italije.

822.

Rođen je francuski pisac Edmon Luj Antoan de Gonkur

(Edmond Louis Antoine, Goncourt), tvorac naturalizma i impresionizma

u francuskoj književnosti. Zajedno s bratom Žilom Alfredom Iom de

Gonkurom (Jules, Huot), pisao je romane, drame i studije iz istorije

i umetnosti 18. veka. Zaveštanjem posle njegove smrti 1896.

osnovana je ''Akademija Gonkur'' od deset članova, koja od 1903.

svake godine nagrađuje najbolji roman francuske literature. Dela:

romani ''Sestra Filomena'', ''Žermini Laserte'', studije ''Intimni

portreti XVIII veka'', ''Umetnost XVIII veka'', ''Istorija francuskog

društva za vreme revolucije'', ''Memoari o savremenicima'' (dnevnik

Gonkurovih).

1851.

U Londonu je počeo prvi moderni međunarodni

šahovski turnir, koji je 15. jula 1851, u konkurenciji 16 igrača,

okončan trijumfom nemačkog majstora Adolfa Andersena (Anderšen).

Organizator takmičenja, nezvanični prvak sveta Englez Hauard

Staunton (Howard) je zauzeo četvrto mesto, posle čega se

razočaran povukao iz šaha. Na turniru nije igrao verovatno

najjači šahista tog vremena, nepobedivi ruski majstor Aleksandar

Petrov, koji je odbijao da se takmiči izvan Rusije.

1854.

Francuska i Velika Britanija su okupirale grčku

luku Pirej posle objave blokade Grčke zbog pokušaja napada na

Tursku.

1865.

Predajom generala Kirbija Smita (Kirby Smith) u

Šrevenportu kod Nju Orleansa u Luizijani, prestao je i poslednji

oružani otpor južnjačke vojske u četvorogodišnjem Američkom

građanskom ratu, mesec i po dana pošto je Konfederacija južnih

robovlasničkih država potpisala kapitulaciju.

1876.

Umro je češki istoričar i političar František

Palacki (Palacky), vođa češkog preporoda u 19. veku. Kao lider

Federalističke stranke zalagao se, u skladu sa svojom idejom

austroslavizma, za federativno preuređenje Austro-Ugarske. Bio je

organizator i predsednik Sveslovenskog kongresa 1848, jedan od

osnivača ''Matice češke'', sekretar Učenog društva, pokretač i

urednik ''Časopisa Češkog muzeja''. Dela: ''Istorija češkog

naroda'', ''Počeci češke poezije, posebno prozodije'' (s Pavelom

Šafarikom).

1907.

Rođen je američki filmski glumac Marion Majkl

Morison (Mićael Morrison), poznat kao Džon Vejn (John Wayne), koji

je igrao uglavnom u vesternima, tumačeći likove pravdoljubivih i

usamljenih junaka. Filmovi: ''Veliko suđenje'', ''Poštanska kola'',

''Dugo putovanje kući'', ''Rio Grande'', ''Pesak Ivo Džime'', ''Miran

čovek'', ''Crvena reka'', ''Tragači'', ''Čovek koji je ubio Liberti

Valansa'', ''Rio Bravo'', ''Eldorado'', ''Alamo''.

1912.

Rođen je mađarski državnik Janoš Čermanik

(Janos Csermanik), poznat kao Janoš Kadar, komunistički lider

Mađarske od 1956. do 1988. U Drugom svetskom ratu je kao sekretar

Centralnog komiteta Komunističke patije Mađarske učestvovao u

organizovanju slabašnog pokreta otpora snagama nacističke

Nemačke. Tokom vladavine diktatora Maćaša Rakošija (Matyas

Rakosi) je postavljen za ministra unutrašnjih poslova, ali je

uhapšen 1951, u vreme čistki u političkom vrhu posle rezolucije

Iformbiroa 1948. i optužbi protiv Jugoslavije, nakon čega je u

koncentracionom logoru je proveo nepune tri godine. Posle pobune

protiv Rakošijevog režima 1956. i intervencije sovjetskih trupa,

vratio se u politički vrh i zaslužan je za izvlačenje zemlje iz

velike društvene krize.

1923.

Održana je prva trka ''24 casa Le Mana''.

1942.

Armija nacističke Nemačke je počela napredovanje

prema Staljingradu i Kavkazu, što je bio uvod u Staljingradsku

bitku, ključnu vojnu operaciju Drugog svetskog rata. Bitka vođena

od kraja juna 1942. do početka februara 1943. je okončana potpunim

slomom Nemaca i njihovih saveznika Italijana, Mađara, Rumuna i

Hrvata.

1942.

U Londonu je potpisan britansko-sovjetski ugovor o

punoj saradnji dveju zemalja u Drugom svetskom ratu i posle

okončanja rata.

1954.

U Egiptu je otkriven pogrebni brod faraona Keopsa.

1955.

U prvu službenu posetu Jugoslaviji predstavnika

ŠSR posle 1948. i kampanje Informbiroa, u Beograd je doputovala

državno-partijska delegacija s prvim sekretarom Centralnog komiteta

sovjetske Komunističke partije Nikitom Hruščovom na čelu.

Razgovori u Beogradu i na Brionima završeni su potpisivanjem

Beogradske deklaracije u kojoj su sadržani principi odnosa dveju

država.

1966.

Britanska Gijana je postala nezavisna država u

okviru Britanskog komonvelta promenivši naziv u Gijana.

1972.

U Moskvi je potpisan ugovor ŠSR i SAD o

ograničenju strategijskog nuklearnog naoružanja.

1976.

Umro je nemački filozof Martin Hajdeger

(Heidegger), jedan od najznačajnijih mislilaca 20. veka, profesor

univerziteta u Frajburgu. Bio je zaokupljen smislom bivstvovanja i

istraživanjima koja je imenovao izrazom ''fundamentalna ontologija'',

u nameri da dovede u smisaono razotrkivajuću vezu bivstvovanje i

vreme, ali na način bitno različit od razjašnjenja u

tradicionalnoj nauci i metafizici. Fundamentalna ontologija je

univerzalna, a put ka njoj vodi preko egzistencijalno- temporalne

analitike bitisanja'', odnosno razotkrivanja ''ezistencijala'' (na

primer bivstvovanje-u-svetu, bivstvovanje-ka-smrti, briga). Dela:

''Bivstvovanje i vreme'', ''Kant i problem metafizike'', ''Šta je

metafizika'', ''Uvod u metafiziku'', ''Šta znači mišljenje'', ''Šta je

to filozofija'', ''Niče'', ''O suštini istine'', ''Šumske staze'',

''Kantova teza o bivstvovanju'', ''Oznake na putu''.

1978.

Umrla je ruska balerina Tamara Platonovna

Karsavina, jedna od najvećih umetnica klasičnog baleta u prvoj

polovini 20. veka. S Anom Pavlovom i Vaclavom Nižinskim bila je

među glavnim zvezdama Ruskog baleta Sergeja Djagiljeva, u

Imperatorskom baletu u Petrogradu je nastupala kao primabalerina i

gostovala je na scenama u Parizu u Londonu, gde je 1928. osnovala

baletsku školu. Upamćena je kao nezamenjiva partnerka Nižinskog u

baletu ''San o ruži'' i po sjajnim rolama u baletima ''Šeherezada'',

''Žar ptica'', ''Petruška'', ''Fantastični dućan'', ''Trorogi šešir''.

1979.

Izrael je vratio Egiptu sinajsku prestonicu El

Ariš, okupiranu u ratu 1967.

1991.

Austrijski putnički avion ''Boing 767'', kompanije

bivšeg automobilskog asa Nikija Laude, pao je oko 160 kilometara

severno od Bangkoka, što nije preživeo niko od 223 člana posade i

putnika, uključujući troje Jugoslovena. Javnost je bila šokirana

bestijalnim prizorima pljačke poginulih, u kojoj su učestvovale

hiljade Tajlanđana, uključujući pojedine policajce i članove

spasilačkih ekipa.

1991.

Zvijad Gamsahurdija je izabran za predsednika

Gruzije.

1995.

Glavni štab Vojske Republike Srpske je saopštio

da je zarobljeno više stotina pripadnika Unprofora zbog napada

aviona NATO pakta. Intervencijom predsednika Srbije Slobodana

Miloševića, tokom juna 1995. su oslobođena sva 372 zarobljena

pripadnika Unprofora.

1998.

Skupština Srbije je usvojila Zakon o univerzitetu

kojim je vlada Srbije ovlašćena da postavlja rektora, dekane,

univerzitetske i fakultetske upravne i nadzorne odbore.

1999.

U napadu na Makiš avijacija NATO pakta je prvi put

od početka agresije na Saveznu Republiku Jugoslaviju koristila

kasetne bombe na širem području Beograda, u selu Ralja raketa je

pogodila jednu kuću, usmrtivši 29-godišnju ženu i njeno dvoje

dece od četiri i osam godina, a dva deteta su ubijena i u

bombardovanju sela Radoše na Kosovu i Metohiji.